In samenwerking met de Universiteit van Cumbria, Asociación para la Conservación e Investigación de Ecosistemas Andino Amazónicos (ACEAA) en de Amazonian University of Pando en het natuurhistorisch museum van Pando (CIPA), onderzocht EcoNatura/Rewilding Foundation afgelopen september twee weken lang een deel van het regenwoud in het noorden van Bolivia. Het betrof een integraal Rapid Biodiversity Assessment van het Tahuamanu Reservaat in het laagland-regenwoud in de provincie Pando; een verkennend onderzoek naar biodiversiteit. Dit gebied is nog maar amper onderzocht op zijn ecologie en soortenrijkdom. Het regenwoud is hier nog relatief intact en grootschalig, maar staat ook steeds meer onder druk van ontwikkelingen van buiten af, zoals expansie van grootschalige veehouderijen, olie-exploitatie, ontginningen door arme boeren en door stroperij.
Het team van Boliviaanse, Engelse, Portugese en Nederlandse onderzoekers ving dieren uit verscheidene soortgroepen, namelijk ongewervelden (spinnen, schorpioenen en insecten), vissen, herpetofauna, vogels en zoogdieren (kleine zoogdieren en vleermuizen). Met vastleggingen door wildcamera’s en spoor- en zichtwaarnemingen langs transecten werden veel soorten zoogdieren (o.a. doodshoofdaapjes, ocelot, jaguar, tyra, tapir, pecari’s, capibara, agoeti) vastgelegd, en soorten die nog niet voor de regio waren beschreven zoals de achouchi en keizertamarin.
Bijzonder was de fijne, interculturele en coöperatieve sfeer waarin het internationale teamwork werd uitgevoerd. Tevens gaven Erwin van Maanen (EcoNatura en Cumbria University) en Dr. Ian Convery (Cumbria University) college aan de universiteit van Pando in het pioniersstadje Cobija, met demonstratie van het gebruik van een wildcamera of ‘cameraval’, wat enthousiast werd ontvangen door studenten en leraren. Momenteel werken we aan het nieuw leven blazen in het onderzoeksstation van Tahuamanu, op basis van internationale en academische samenwerking.
EcoNatura werkt naast Nederland ook internationaal aan de capaciteitsopbouw voor natuurbescherming, ecologische duurzaamheid en maatregelen tegen klimaatverandering. Working to preserve ecosystems that matter!
Econatura verzorgd een workshop voor docenten in de toepassing van nieuwe ’tools’ in ecologisch onderzoek, die in de klas en voor natuuractiviteiten buiten op lagere (maar ook middelbare) scholen spelenderwijs kunnen worden ingezet. Specifiek wordt de wildcamera of ‘cameraval’ en bijbehorende activiteiten voor het curriculum gedemonstreerd, in combinatie met andere specifieke methoden & technieken voor fauna onderzoek en ‘citizen science’.
De workshop is in opdracht van het Nederlands Instituut voor Biologie (NIBI) en vindt plaats op het congres ‘Spanning & Sensatie’, de landelijke Natuur, Wetenschap en Techniekconferentie voor het basisonderwijs op 20 november in Congrescentrum De Werelt in Lunteren.
De workshop heeft de titel ‘Kinderen als citizen scientists. Onderzoekend leren: de cameraval als nieuwe tool op school’.
Erwin van Maanen van EcoNatura is aangesteld als Visiting Research Fellow voor een periode van vijf jaar aan de Universiteit van Cumbria, en vakgroep Conservation & Forestry, in het Verenigd Koninkrijk. Op project-matige basis zal hij hier gaan werken aan onderzoek op het terrein van natuurbeschermingsecologie, natuurontwikkeling en de relatie mens-natuur. Opgedane kennis zal worden ingezet in doorlopende EcoNatura-projecten.
Zeist – De vijftien beste Nederlandse natuurboeken staan op de Longlist van de Jan Wolkers Prijs 2015. De titels zijn onderaan dit bericht te vinden. Op 18 oktober wordt de prijs voor het beste Nederlandse natuurboek uitgereikt tijdens een speciale uitzending van Vroege Vogels, tijdens de Dag van het Natuurboek in de Artis Bibliotheek in Amsterdam. De Jan Wolkers Prijs is een initiatief van Vroege Vogels, het Wereld Natuur Fonds en de Volkskrant.
Juist in een land waar niet heel veel natuur meer is, maar dat wel een grote culturele traditie en verbondenheid heeft met de natuur, is behoefte aan gepassioneerde groene boeken. De naam ‘Jan Wolkers Prijs’ geeft bovendien aan dat humor en wat dwarsigheid kunnen meewegen in de beoordeling.
Divers
Het aanbod van natuurboeken is zeer divers dit jaar: van dichtbundel tot kinderboek, van roman tot veldgids, van reisverhalen tot geschiedenisboek. Die variatie komt ook in de longlist tot uiting. De auteurs die de eerste selectie overleefden zijn even divers: biologen, tekenaars, journalisten, wetenschappers, botanici én twee Dorrestei/ijns.
Natuur
De prijs bestaat uit een geldbedrag van 5.000 euro en een originele tekening van de winnaar, gemaakt door Siegfried Woldhek. De keus voor de naam Jan Wolkers Prijs was eenvoudig. In al het werk van Wolkers kom je natuur tegen: in zijn boeken, beeldende kunst en in zijn tuin op Texel, waar hij als televisiemaker prachtig over planten en dieren sprak. De organisatoren vinden het een eer dat Karina Wolkers het idee voor de prijs omarmde: ‘Het klinkt mooi, de Jan Wolkers Prijs. Nou was Jan nogal ambivalent wat prijzen betreft, maar deze zou hij heel mooi hebben gevonden.’
Longlist Jan Wolkers Prijs 2015
· Albrecht en wij – Lodewijk van Oord
· Basisgids grassen – Arie van den Bremer
· Beestachtige ouders – Lucas Wenniger
· De Italiaanse chauffeuse – Hans Dorrestijn
· De schaduw van Tambora – Philip Dröge
· De wolf terug – Leo Linnartz e.a.
· Er gaat niets boven Zweden – Gerrit Jan Zwier
· Hé aardbewoner – Marc ter Horst
· Larven van libellen – Christophe Brochard & Ewoud van der Ploeg
· Mijn reigerparadijs – Erik van Ommen
· Niet zonder elkaar – Louis Schoonhoven e.a.
· Planetenjagers – Lucas Ellerbroek
· Plantaardig – Wouter Oudemans & Norbert Peeters
· Weerwater – Renate Dorrestein
· Wildernis, woongebied en wingewest – Louwrens Haquebord
De jury bestaat uit Karina Wolkers, Johan van de Gronden (directeur Wereld Natuur Fonds), Jean-Pierre Geelen (de Volkskrant) en Joost Huijsing (Vroege Vogels).
De prijs voor het beste natuurboek wordt voor de derde keer uitgereikt. De eerste winnaar in 2013 was Simon van der Geest voor het jeugdboek ‘Spinder’ en in 2014 won Remco Daalder met zijn boek ‘De gierzwaluw’.
Tussen 19 en 23 juni was Econatura op missie voor het bevorderen van een project gericht op het bevorderen van ecologische duurzaamheid in de ontwikkeling van de gemeente Vama Buzaului bij de stad Brasov in Transylvanië (Roemenië). Er zijn hier mogelijkheden voor eco-tourisme, met toepassing van de juiste faciliteiten en activiteiten waarmee buitenlandse gasten van cultuur en natuur zouden kunnen genieten. Ook zijn er veel mogelijkheden voor de verbetering en productie van lokale producten, waaronder kaas, andere zuivel, groente en vlees.
De gemeente ligt tegen een Natura 2000-gebied, wat betekent dat hiermee gedegen rekening moet worden gehouden en ontwikkelingen op de natuurbeschermingsdoelstellingen van het gebied moeten worden afgestemd. Tegelijkertijd kan ecotourisme met positieve winstverdeling in de gemeenschap een belangrijke impulse geven aan bescherming van het natuurgebied.
EcoNatura organiseerde een consultatie-workshop met verschillende partijen, waaronder lokale belanghebbenden en deskundigen uit de regio. Het doel is om synergie te creëren tussen partijen die elkaar kunnen helpen om ecologisch duurzame ontwikkeling te stimuleren en vervolgens te verwezenlijken. Een belangrijk doel is om de bevolking te inspireren in de duurzame mogelijkheden en hoe zij die zelf of samen met anderen kunnen verwezenlijken. Zo ligt er een ‘Yellowstone model’ op Amerikaanse leest en het Engelse ‘River cottage’ model ter inspiratie. Zo is het ook de bedoeling om projectmatig en integraal deze en andere toepassingsmogelijkheden te onderzoeken met behulp van academia, bijvoorbeeld met twinning in projecten met studenten van Roemeense universiteiten en hogescholen en die van westerse kennis- en onderzoeksinstituten. Er is veel scope voor uitwisseling van kennis; want veel is nog ecologisch duurzaam in Roemenië, wat wij in het westen al lang hebben verloren en weer kunnen laten herleven.
Het was een inspirerende missie die een vruchtbare bodem gaf voor het uitwerken en operationaliseren van verscheidene initiatieven op het integrale terrein van ecologie en cultuurwaarborging met versterking door entrepreneurship gericht op natuurbescherming, ecotourisme-ontwikkeling, hospitality en ecologisch duurzaam lokale productie van verscheidene producten.
EcoNatura maakt een zogenaamde EcoChapter waarin duurzame ontwikkelingsmogelijkheden tegen het licht worden gezet van de ecologische (randvoor)waarden.
→ Download hier het EcoChapter rapport.
Daarnaast was EcoNatura op missie om het lynx project op de Britse eilanden te bevorderen met het voorbereiden van lynx-vangst in samenwerking met meerdere Roemeens partijen.
De lynx terug op de Britse eilanden
Econatura is met de Rewilding Foundation partner in het lynx herintroductie project op de Britse eilanden, gerund door de Lynx UK Trust. Het project is in volle gang en kan rekenen op veel steun van het Britse publiek, politieke partijen, landeigenaren, bosbouwbedrijven, dierentuinen, een groot advocatenkantoor en geheel tegen verwachting in, ook van veel veehouders. Onlangs is een vergunning aangevraagd bij Natural England. En er is al een site aangewezen voor een grote gewenningsruimte voor uit te zetten lynxen in het noorden van Schotland. Het is 1300 jaar geleden toen de lynx voor het laatst op het grootste eiland voorkwam.
EcoNatura faciliteert het project met rewilding-deskundigheid op het vaste land, waaronder missies voor het opdoen van ervaringen met lynx-projecten en voor de acquisitie van lynxen, namelijk met mogelijk vangen van wilde lynxen en/of met lynxen uit gevangenschap. Dit is een grote operatie waarvoor een beroep wordt gedaan op een omvangrijk netwerk van deskundigen.
Twee weken geleden vond een missie samen met de Engelse partners (Dr. Paul O’ Donoghue en Dr. Ian Convery) plaats naar het Harz Luchs project in Midden-Duitsland, waar we gastvrij zijn ontvangen, en veel ervaring van onze Duitse partners (Ole Anders en collega’s) is gedeeld. Een BBC-ploeg maakte er een rapportage van. Tevens werd onderzocht wat de lynx betekent voor ecotourisme in de grotere dorpen in de Harz, waaronder Bad-Harzburg.
→ Luister hier naar een radio-interview bij Vroege Vogels (130ste minuut)
→ Artikel over de lynx in het blad Groene Helden
EcoNatura ging eind 29 april 2015 op stap met de Oehoe Werkgroep Nederland (OWN) om te leren hoe de oehoe (Europa’s grootste uilensoort) zich heeft aangepast aan het cultuurlandschap in Duitsland, en om een dag mee te draaien in een bijzonder langlopend onderzoek naar de ecologie van deze soort. Deze vogels broeden namelijk voornamelijk in de vele zandgroeven en een enkele steengroeve net over de grens met Nederland in de deelstaten Noordrijn-Westfalen en Niedersaksen. Het cultuurlandschap is hier rustig en bestaat geschakeerd uit bossen, velden en dorpen; en daartussen liggen de zandafgravingen.
De uilen broeden op de randen of richels van de groeven, wat niet zonder gevaar is, want de groeve-eigenaren doen gewoon hun werk, en als ze niet weten dat er oehoe broedt, komt het regelmatig voor dat een nest verloren gaat bij voortschrijdende vergraving. Gelukkig zoeken de uilen meestal de rustige hoekjes van de groeve. De uilen broeden daarnaast ook wel in de bossen op havikhorsten, maar ook daar kan het soms mis gaan in verband met houtwinning. Er zit dus een zekere dynamiek in het broedhabitat van de oehoe. Gelukkig worden er veel jongen groot gebracht. Tijdens het onderhavige veldbezoek van OWN werden 11 jongen geringd. In tegenstelling tot de uit gevangenschap ontsnapte “terroroehoe” zijn de wilde oehoes geheel niet agressief. Ook de jongen in de hand, met flinke scherpe klauwen, zijn bij het ringen zo mak als een lammetje.
De uilen leven vooral van de vele houtduiven, die het landschap rijk is. Daarnaast worden ook andere vogels gegeten en zoogdieren zoals bruine rat en egel. Verspreide plukplaatsen op verhogingen rond een groeve, samen met ‘schijtsporen’ veraden de aanwezigheid van de vogels. Veel is er niet nodig voor een oehoe-vestiging, want een behoorlijke uitgraving kan al aantrekkelijk zijn.
Ook in Nederland zijn er inmiddels een twintigtal broedparen, maar het aantal broedplaatsen in geschikte groeven en bijvoorbeeld ook bij vuilstortplaaten of op gebouwen is beperkt.
Met dank aan de Oehoe Werkgroep Nederland.
EcoNatura heeft opdracht gekregen van het Building the Future initiatief om een ecologische studie uit te voeren naar mogelijkheden en randvoorwaarden voor de duurzame ontwikkeling van het dorp Vama Buzaului, ten zuidoosten van de Transylvaanse stad Brasov. Het dorp ligt in een vallei temidden van het Natura 2000-gebied Ciucas met een rijke biodiversiteit en aansprekende wilde dieren, waaronder wolf, lynx en bruine beer. Tevens heeft het dorp tussen de bergen een bijzondere geschiedenis als grenspost van verdwenen rijken. De gemeente wil samen met de entrepreneurs van het BTF-initiatief een aantal aantrekkelijke faciliteiten voor eco-tourisme creëren. Het dorp dient echter zijn culturele en ecologische kwaliteiten, ontstaan door eeuwenoude traditionele landbouw en veeteelt, te behouden als tegenhanger van ongebrijdelde ontwikkeling, zoals in de Bran ‘Dracula’ vallei ten westen van Brasov. Er liggen vergelijkbare kansen om de vallei te ontwikkelingen volgens het Yellowstone National Park model; met vergelijkbare ecologische waarden, maar ook culturele waarden.
De criteria voor de waarborging van het Ciucas Natura 2000-gebied spelen een belangrijke leidende rol in het creëren van duurzaam eco- en agri-touristische faciliteiten en activiteiten. Tevens zijn er mogelijkheden voor rewilding. Zo staat er een wisentenkudde in het dorp, in het zogenaamde Zimbri Park, waarvan de eigenaar dieren wil laten gewennen en uitzetten in de natuur. De wisenten zijn tevens een attractor voor ecotourisme; en zo kan het een het ander stimuleren.
EcoNatura brengt de ecologische mogelijkheden en kansen ten aanzien van duurzame socio-economische ontwikkeling van het dorp in kaart, voor een presentatie in een ‘stakeholder en investor’ event in het dorp in augustus. Zie hier de presentatie van een eerdere studie.
Avontuur in het regenwoud van Pando
In september 2015 gaat Erwin van Maanen van EcoNatura/Rewilding Foundation weer naar Bolivia voor verdere stimulering van een project gericht op regenwoudbescherming en -onderzoek in de regio Pando. Dit in samenwerking met onderzoekers van Cumbria University (UK), Avero University (Portugal) en Boliviaanse NGOs.
Het betreft nieuwe impuls aan een project dat in 2013 is gestart met een verkenning naar kansen en mogelijkheden om het Boliviaans regenwoud, in nog redelijk intacte staat, op biodiversiteit te onderzoeken en de relatie tussen mens en natuur beter te harmoniseren, o.a. gericht op behoud van de paranoot-cultuur en oplossen van mens-dierconflicten (jaguar-bescherming).
→ Verslag verkenningsmissie Pando 2012
De Universiteit van Cumbria zal een belangrijke bijdrage leveren met de uitleen van cameravallen, die met behulp van citizen science, uitgezet gaan worden om dieren van het regenwoud – en hun verscheidenheid – in kaart te brengen. Het doel is om een duurzaam en uitbouwend twinning-project te realiseren, met samenwerking tussen Westerse studenten en Boliviaanse studenten op het terrein van natuurbescherming en ecologisch duurzame ontwikkeling.
EcoNatura zette eerder zo’n samenwerking op voor bescherming van een wetland in Georgië met Greifswald University (Duitsland).
Waar zijn de kleine marters?
EcoNatura draagt in samenwerking met de Stichting Kleine Marters (SKM) bij aan uniek onderzoek naar deze heimelijke en onderbelichte soortgroep, namelijk de wezel, hermelijn en bunzing. Er is weinig bekend over hun wel en wee in het moderne Nederlandse cultuur- en natuurlandschap. Het vermoeden bestaat dat het vooral met de bunzing en hermelijn niet goed gaat en deze dieren in verspreiding en aantallen achteruit lopen. In het muizenjaar van 2014 nam het aantal waarnemingen even toe, wat vooral het belang van ‘muizenplagen’ voor deze dieren indiceert.
Met behulp van een zogenaamde Mostela – een kist met cameraval ontwikkelt door de WKM – en andere middelen wordt momenteel een inventarisatie uitgevoerd naar marterachtigen voor Staatsbosbeheer en IJssellandschap in verscheidene landschapstypen bij Deventer, waar de dieren vroeger algemeen waren. Hiermee kunnen relaties worden gelegd tussen het voorkomen en relatieve aantallen van de dieren voor het verbeteren van natuurbeheer of nemen van soortbeschermingsmaatregelen voor lokale populatieaansterking. De WKM bevordert dit landelijk middels citizen science.
EcoNatura kan beschermings- en inrichtingsonderzoek voor kleine marterachtigen ook uitvoeren voor andere terreinbeheerders, o.a. in het kader van evaluaties Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) met kleine marters als (toekomstige) doelsoorten.
→ Artikel in Zoogdier door Erwin van Maanen (EcoNatura) en anderen van de WKM
→ Voor meer informatie over kleine marterachtigen bij de SKM