Workshop in het determineren van vogelveren
In samenwerking met Weylin Tracking (opleidingen in diersporenkunde) geeft EcoNatura een workshop in verenkunde, op 5 februari 2017 in Apeldoorn. Verenkunde behelst het determineren van vogelveren als onderdeel van diersporenkunde en/of het gebruik daarvan in meer specialistisch ecologisch of vogelonderzoek. EcoNatura behoort tot een van de weinige specialisten op dit terrein in Nederland.
Aanwezigheid van een wespendief te duiden op basis van deze staartveer.
Verenkunde kan bijvoorbeeld ingezet worden bij het determineren van visitekaartjes van vogels, indicerend voor aanwezigheid zonder dat de dieren op zicht of gehoor zijn waargenomen, en voor onderzoek naar broedbiologie en populatie-ecologie van bepaalde soorten vogels.
De workshop levert in eerste instantie een introductie in de verenkunde als basis voor verdieping en is gericht op hobbyende dierspoorzoekers tot professionele veldbiologen en vogelonderzoekers.
Voor meer meer informatie over de workshop, deelname en vervolg- en andere dierspoorcursussen kan contact worden opgenomen met Jeroen Kloppenburg van Weylin Tracking.
Visitekaartje van een nachtzwaluw, een heimelijke nachtvogel.
In september 2016 deed EcoNatura in opdracht van de Georgische vogelbeschermingsorganisatie SABUKO (nominate BirdLife partner) een re-assessement van de jacht op trekvogels in de heuvels van Batumi, Georgië. De bedoeling van dit project is om inzicht te krijgen in verandering van de jachtdruk ten opzichte van een eerdere studie. EcoNatura voerde een wildlife CSI onderzoek uit, samen met leden van SABUKO.
Hoewel de jachtdruk om bepaalde – nog nader uit te zoeken – redenen lijkt te zijn gedaald, is er nog steeds reden voor grote en vooral ethische zorg. Naast de jacht speelt ook habitatvernietiging van belangrijke wetlands (Kolkheti en Chorokhi) een bedreigende rol voor trekvogels, die hier in grote getalen over vliegen en tijdelijk rusten.
Working for people with nature
EcoNatura werkt in opdracht van het investeerderscollectief PeopleValueSystems en met inbreng van ecologische expertise aan de duurzame ontwikkeling, rewilding en economische revitalisering van plattelandstreken in Europa, waaronder het dorp Vama Buzaului in de Roemeense Karpaten. Dit is een unieke samenwerking tussen wetenschappers, economen, entrepreneurs, kunstenaars en architecten. Barbara Lutzi maakte een korte documentaire van dit initiatief voor het Duitse Arte TV.
Onderzoek paddentrek en werking faunavoorzieningen
EcoNatura voert in opdracht van de gemeente Deventer (stadsecologisch)onderzoek uit naar de werking van faunavoorzieningen die eerder waren aangelegd om de paddentrek en trek van andere amfibieën naar voortplantingswateren bij een woonwijk aan de oostkant van Deventer in goede en veilige banen te leiden. Het onderzoek richt zich op het functioneren van een drietal faunatunnels en schermen.
Daarnaast wordt gekeken naar hoe de huidige amfibieënpopulaties van gewone pad, bruine kikker, bastaardkikker en kleine watersalamander gebruik maken van het verstedelijkte terrein en succesvol kunnen voortplanten in de wateren die er liggen.
De amfibieëntrek kwam pas laat op gang in het droge en overwegend koude voorjaar van 2016, waardoor de trek diffuus was met kleine aantallen per keer. Begin april werden de omstandigheden veel beter voor massalere trek, met avond- en nachttemperaturen van boven de acht graden Celcius en met regen. Met behulp van vangemmers, sporenplanken en het lopen van transecten om levende dieren en verkeersslachtoffers te tellen konden de bewegingen van de koudbloedige dieren, andere dieren in het onderzoeksgebied en knelpunten goed in kaart worden gebracht.
Uit het onderzoek komen interessante bevindingen die momenteel in een rapportage worden verwerkt.
Faunavoorziening voor de oehoe
De oehoe, ’s werelds grootste en sterkste uil, is in opkomst en de nieuwe broedpopulatie van deze vogelsoort in Nederland breidt zich langzaam maar zeker uit met nieuwe aanwas. Ook vanuit een goed gevestigde en groeiende broedpopulatie in het Duits-Nederlandse grensgebied zijn uitzwermende jonge vogels hier te verwachten. Toch zijn de broedmogelijkheden voor oehoe’s in Nederland naar verwachting tamelijk schaars. De vogels hebben behoefte aan relatief rustig gelegen broedplaatsen in terrein met hoge steilwanden of een sterk hoogteverschil – in Duitsland bijvoorbeeld vooral op rotswanden, steile boshellingen, en in steen- en zandgroeves – en met veel voedsel in de omgeving.
In samenwerking met de Oehoewerkgroep Nederland (OWN) verkent EcoNatura momenteel de aanleg van geschikte kunstmatige broedvoorzieningen voor de oehoe op een stortplaats en composteringslocatie van Attero bij Wilp-Achterhoek. De stortplaats met hoge afgedekte en geterrasseerde stortbergen, geluidswallen en compensatiebos in de omgeving biedt een ogenschijnlijk goede vestigingsplek voor een oehoebroedpaar.
Op stortplaatsen bij Enschede en in Noord-Brabant broeden inmiddels al oehoes. De stortplaatsen bieden een veelheid aan voedzaam voedsel, namelijk o.a. meeuwen, kraaien, duiven en knaagdieren. Attero heeft interesse in het accomoderen van oehoes met gericht geplaatste voorzieningen, niet alleen om deze indrukwekkende uilen met PR-waarde een plek te geven en voor de natuurlijke bestrijding van ‘plaagdieren’, maar ook om er voor te zorgen dat een spontane vestiging van oehoes de bedrijfsvoering niet in de weg gaat liggen.
Op basis van de ervaringen van onderzoek naar oehoes in Duitsland door OWN worden momenteel geschikte broedplaatsen aangewezen voor de plaatsing van speciale voorzieningen.
Herintroductie van de lynx in het Verenigd Koninkrijk
EcoNatura werkt samen met de Lynx UK Trust aan herintroductie van de lynx in het Verenigd Koninkrijk, met Dr. Paul O’ Donoghue als initiatiefnemer en trekker van het project. De lynx is ca. 1300 jaar geleden uitgestorven op de Britse eilanden, en duurzame vestiging van de middelgrote kat kan zorgen voor ecologische impuls van natuurgebieden, die nu worden overheerst door téveel edelherten en reeën die geen grote predator meer kennen. Bosverjonging wordt daar bijvoorbeeld door gefrustreert.
Momenteel wordt gewerkt aan het verkrijgen van de vergunning waarvoor een voorstudie is uitgevoerd. Dit behelst ondermeer een sociaal-economische studie met een uitvoerige enquête aan verscheidene instanties of ‘stakeholders’ voor de gewenstheid van de herintroductie en welke wrikpunten daarvoor moeten worden opgelost (the National Stakeholder Consultation). Tevens is een studie uitgevoerd naar de economische en ecologische gevolgen van het terugbrengen van de lynx in grote bos- en natuurgebieden, in eerste instantie in Schotland. Daaruit blijkt dat de lynx daar in ruim positieve zin impuls aan kan geven (→ download het rapport).
Inmiddels wordt ook verkent waar lynxen uit robuuste populaties kunnen worden gevangen, zonder dat daar afbreuk aan wordt gedaan. Onlangs ging EcoNatura met de Lynx UK Trust en University of Cumbria op verkenning uit in Roemenië en heeft daar een partnerschap met de juiste organisaties gesloten. Dat Roemenië nog rijk is aan natuur met grote roofzoogdieren en ander wild bleek wel uit de vele beren en sporen van andere roofdieren die we daar zagen in de prachtige uitgestrekte bossen. Eerder schreven we al over het bezoek aan het Harz Lynx project in Duitsland.
Het lynx herintroductie project past goed in de rewilding ambities van de Britten. De bever is er inmiddels al terug en men verkend nu ook of de wolf zal kunnen terugkeren; maar dat is nog wel verre toekomst muziek. Ook voor de lynx zijn er echter nog wel wat obstakels te slechten, maar de Lynx UK Trust is voortvarend op weg dit te gaan realiseren. De Lynx UK Trust is een multidisciplinaire samenwerking tussen wetenschappers (ecologen), economen, advocaten en media deskundigen. Voor meer informatie bezoek de Lynx UK Trust website. EcoNatura, samen met de Universiteit van Cumbria, publiceert ook een boekhoofdstuk over rewilding (→ download).
In juli 2016 gaat de nieuwe Wet natuurbescherming of nieuwe Natuurwet in na goedkeuring door de Eerste Kamer op 15 december j.l. Er is inhoudelijk niet bijster veel verandert, wel procedureel. De belangrijkste veranderingen zijn zoals het er thans naar uitziet als volgt:
- De voorheen aparte wetten voor gebieds- en soortenbescherming worden samengevoegd.
- Vergunningverlening inzake beschermde natuurwaarden verloopt nog steeds via de betreffende gemeente (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)) maar wordt voortaan getoetst door de provincie, in plaats van voorheen door de centrale overheid.
- Er treden verschuivingen op in de tabellen voor soortenbescherming; sommige soorten worden toegevoegd of beter beschermd, andere soorten komen in een lager beschermingsregime. De algemene Zorgplicht blijft echter bestaan voor alle inheemse planten- en diersoorten.
- Het natuurbeleid, actieve natuurbescherming en faunabeheer wordt door de provincie ingevuld in een samenwerking tussen ‘partners’ bestaande uit natuurbeschermingsorganisaties, jachtorganisaties en bedrijven of brancheorganisaties.
- Het natuurbeleid ten aanzien van ondernemen in natuurgebieden of met betrekking tot natuurwaarden wordt enigzins versoepeld, maar de verantwoordelijkheid voor de Gunstige staat van instandhouding van soorten blijft overeind.
- Terminologie en invulling van de gebiedsbescherming verandert, en kan per provincie op bepaalde waarden worden toegesneden; zo verandert de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in een Nederlands Natuurnetwerk (NNN), waarin ook economische zones met natuur worden aangewezen. Behoud van waardevol cultuurlandschap krijgt ook meer gewicht en invulling.
- Hoe de nieuwe wet (eenvoudiger?) zal gaan uitwerken op diverse fronten in de praktijk, en hoe ‘ondernemen’ verenigd kan of zal worden met effectieve natuurbescherming, zal na de inwerkingtreding blijken. Wel is nu al duidelijk dat de provincies met de decentralisering van de natuurwet er hun handen vol aan hebben.
→ In dit filmpje kan men een kort overzicht en in grote lijnen de veranderingen raadplegen.
EcoNatura volgt de veranderingen op de voet en zal deze in haar advieswerk aanpassen.
Landschapsecologisch onderzoek naar het functioneren van faunapassages
EcoNatura voerde weer een landschapsecologisch onderzoek uit naar het functioneren van een faunapassage. Dit keer betrof het een faunabrug over het Overijssels Kanaal tussen Schalkhaar en Colmschate bij Deventer. De twee jaar geleden ingerichte faunapassage is onderdeel van een fiets- en loopbrug. Tevens maakt het deel uit van een grotere ecozone, op het kruispunt van het kanaal en de Zandwetering. Deze zone ligt in een redelijk behouden deel van het kleinschalige coulisselandschap net benoorden Deventer. Hier is volgens het Masterplan Zandwetering door het waterschap Groot Salland een wadi ingericht en het hele gebied vormt een ecologische stapsteen met poelen voor de kamsalamander als voorname doelsoort. Naast deze in de omgeving verspreid voorkomende amfibie zijn ook grondgebonden zoogdieren als doelsoorten voorgesteld, waaronder de kleine marterachtigen (bunzing, hermelijn en wezel) en de das.
Met een combinatie van speciale methoden en technieken – waaronder uitgekiende detectie met wildcamera’s en sporenregistratie – is gekeken naar het voorkomen van dieren en hun ruimtelijke bewegingen en habitatgebruik binnen de ecozone. Daarmee hebben we onderscheid kunnen maken tussen dieren die er resident voorkomen versus dieren die door het gebied heen trekken.
De resultaten lieten zien dat de ecozone onderdeel is van het leefgebied van onder meer de steenmarter en bunzing. Tevens maken (halfwilde) katten er regelmatig gebruik van. De bunzing werd tevens vastgelegd op de faunabrug bij het passeren. Ook een egel passeerde over het groene dek van de brug. En gewone bosmuizen leven op de faunabrug. Binnen de ecozone werden ook meer bijzondere vogels rustend en foeragerend waargenomen, waaronder havik, ijsvogel, watersnippen en sijzen. Het is geen rijk sortiment aan soorten dat gedurende slechts een maand ‘monitoren’ werd vastgelegd, maar de resultaten laten wel zien dat de ecozone en faunabrug daadwerkelijk functioneert en de landschapsweerstand door het Overijssels Kanaal en de provinciale weg N348 voor dieren effectief verlaagd.
Op basis van het onderzoek zijn aanbevelingen voor verdere optimalisering voor het ecologisch functioneren van de ecozone gegeven.
Neem contact met ons voor meer informatie over dit en ander → landschaps- en wegenecologisch onderzoek.
Grote bijdrage aan de Nationale Databank Flora en Fauna
Met de invoer van 603 door de PGO’s goedgekeurde waarnemingen of gegevens van beschermde en bijzondere planten en dieren uit onderzoek en natuurinventarisatie op locaties verspreid in Nederland tussen 2010 en 2015 heeft ecologisch adviesbureau EcoNatura (ecoloog Erwin van Maanen) een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de Nationale Databank Flora en Fauna, via de invoersite van TelMee.
Vooral vaststelling van zoogdieren – waaronder veel moeilijk met het zicht waar te nemen soorten – droeg bij aan het landelijke verspreidingsbeeld en habitat gebruik met de inzet van speciale methoden en technieken. Deze worden ondermeer ingezet in de inventarisatie van flora- en fauna in natuurgebieden, ecologisch effectenonderzoek, voor doeleinden natuurbeheer, gericht fauna onderzoek en onderzoek naar het functioneren van faunapassages en ecologische verbindingszones.
Gelukkig zijn er gemeenten die natuur in hun omgeving zien als waardevol ‘bezit’ waaruit je met duurzame visie kansen kan benutten. Zo kwam de burgemeester van de Roemeense gemeente Vama Buzaului samen met zijn ‘council’ tot de conclusie dat natuur- en landschapsbescherming een belangrijke plek moet krijgen in een nieuw bestemmingsplan. Vama Buzaului is een gemeente met lintdorpen in een natuurrijke vallei ten zuidoosten van de fraaie Transsylvaanse stad Brașov, in de Karpaten. Sinds de Romeinse tijd vervulde het de functie van grenspost, later tussen het Hapburgse en Ottomaanse rijk. Het gebied kent dus ook een rijke culturele geschiedenis, waar de bewoners zeer trots op zijn. Het ecologische duurzaamheidsplan moet er tevens voor zorgen dat nieuwe economische impulsen (waaronder ecotoerisme) met de natuurlijke en cultuurrijkdom geharmoniseerd en gecertificeerd gaan worden.
In opdracht van de gemeente en het Nederlandse Dalghias Development/People Value Systems initiatief, voerde EcoNatura een integraal ecologisch onderzoek uit naar de ecologische kwaliteiten en randvoorwaarden tegen het licht van duurzaam ecologische en economische kansen. Uit het ecologisch ‘appraisal’ onderzoek kwam naar voren dat de gemeente bijzonder rijk is aan flora en fauna and landschappelijke waarden. Bijzonder zijn bijvoorbeeld de soortenrijke graslanden, oude bossen en het karstgebergte van het Natura 2000 gebied Ciucaş. Tevens de aloude duurzame relatie van de mensen met het land, wat momenteel aan het veranderen is en om zekere waarborging vraagt. Tot op de rand van het dorp leeft een veelheid aan indrukwekkende diersoorten; waaronder de schreeuwarend, oeraluil, bruine beer, wolf, lynx, wilde kat, otter, gems en edelhert. De relatie van de gemeente met het N2000-gebied is ook van belang. Zo zijn er activiteiten, vooral begrazing met schapen, die goed moeten worden afgestemd op bescherming van de natuurwaarden van het gebied.
In economisch opzicht liggen er kansen met de toepassing van verscheidene beproefde modellen voor eco- en agritourisme, duurzame landbouw in samenspel met rewilding. Als kader nemen we de visie van de Amerikaanse bioloog Prof. Michael Soulé, die tijdens een workshop in een eerder project de Roemeense Karpaten vergeleek met Yellowstone National Park; “Europe’s Yellowstone”. Op natuurvlak zijn er namelijk veel overeenkomsten tussen de twee gebieden (naast grote culturele verschillen). In Vama Buzaului is bijvoorbeeld een wisenten-park waarvan de eigenaar op termijn deze grote hoefdieren wil gaan uitzetten in het bosweide-systeem; de Europese bison staat ook in het dorpswapen en heeft een belangrijke symbolische betekenis.
Het zogenaamde EcoChapter rapport, een levend document met een ecologisch-economische appraisal en een visie voor verdere uitwerking, werd op 18 oktober 2015 op het gemeentehuis van Vama Buzaului door EcoNatura gepresenteerd en gevierd met een dorpsfeest. De inwoners zijn op deze viering geconsulteerd over de gepresenteerde visie, wat zeer enthousiast met applaus werd ontvangen. Onder andere aanwezig was de Nederlandse ambassade en een TV-ploeg voor het Duitse Arte. De volgende stap is een uitwerking van de meest geschikte (combinatie van) de gepresenteerde duurzaamheidsmodellen die tevens leiden tot versterking en draagkracht van natuurbescherming in de regio. Het is de bedoeling om hier op projectbasis ook internationale samenwerking te creëren, bijvoorbeeld tussen de Transylvanian University in Brașov en Nederlandse instituten.
Daar werkt EcoNatura momenteel aan. Dit project bouwt op synergie tussen mensen.