Op 22 juni 2013 werd het mini-symposium over cameratrapping (Cameravallen in actie) op Natuurplaza in Nijmegen gehouden. De dag – georganiseerd door ecologisch onderzoeksbureau EcoNatura en De Zoogdiervereniging – was bedoeld voor een eerste kennisuitwisseling over de toepassing van cameravallen met oog op het organiseren van meer systematisch onderzoek naar zoogdieren in Nederland. Circa 75 deelnemers van diverse professionele organisaties (adviesbureaus, universiteiten en PGOs) en hobby-ecologen participeerden er in mee.

De presentaties gaven een brede toepassing van cameravallen voor de inventarisatie of monitoring van diverse diersoorten, met veel praktische veldtips gericht op bepaalde soorten.

René Krekels van Bureau Natuurbalans beet de spits af met een prachtig en komisch verhaal over wat er in zijn achtertuin leeft, vastgelegd op videobeelden verkregen met een cameraval. Zo was er een bijzondere interactie te zien tussen de ‘huisdas’ en een huiskat, en ook steenmarter en vossen waren regelmatig kind aan huis bij René; er leeft meer in onze omgeving dan we denken (look and see)! Erwin van Maanen van EcoNatura gaf vervolgens een overzicht van wat een cameraval is, wat je er allemaal mee kan doen en wat de huidige beperkingen zijn. Diverse voorbeelden van toepassingen in fauna-onderzoek passeerde de revue, lang niet uitputtend. Tim Hofmeester van de Wageningen Universiteit (WUR) gaf verslag van de voorlopige resultaten uit zijn promotieonderzoek naar de relatie tussen fauna en teken, waarbij een grote set cameravallen wordt ingezet en dieren ‘at random’ worden vastgelegd om zo een beeld te krijgen van de abundantie van gastheren. Hiermee wordt gekeken naar de bewegingen van gastheren voor teken;  de cameraval simuleert als het ware een teek die zit te wachten op een langskomend zoogdier waarop het kan aanhaken.

Bij monitoring van dieren met cameratrapping komt veel kijken, zoals rekening houden met het schrikgedrag dat sommige dieren laten zien voor een cameraval, zoals deze vos.

Freek Niewold van Niewold Wildlife Infocentre vertelde ons vervolgens alles over het inventariseren van otters, met veel praktische tips, zoals het neerleggen van een stoeptegel met een bijzondere aantrekkingskracht voor de dieren. En stel je camera goed verborgen op tegen diefstal was een van zijn deviezen!

René Janssen van Bionet verteld boeiend over zijn jacht op de wilde kat met cameravallen in onze zuidelijke grensstreek.

Na de pauze vertelde René Janssen van buro Bionet enthousiast over het onderzoek naar het voorkomen van wilde kat, lynx en boommarter in Zuid Limburg en Vlaanderen, dat hij en Jaap Mulder voor Stichting Ark en in het kader van het Habitat Euregio-project hebben uitgevoerd. Wilde katten komen nog maar schoorvoetend onze grens over, maar de eerste exemplaren zijn geteld; dankzij de cameraval als spion in het bos. Het blijkt trouwens geen sinecure te zijn om een Cyperse huiskat te onderscheiden van een wilde kat. De wilde kat heeft geen donkere hielen, geen rugstreep, vrijwel geen tekening op de flanken, maar wel een duidelijke zwarte ‘dot’ op de staartpunt. Lily Vercruijsse van Oog op Natuur nam ons vervolgens mee naar de weidse landschappen van Namibië, en vertelde over haar beschermingsonderzoek naar Cheeta’s voor het Cheetah Conservation Fund. Met behulp van cameravallen en statistieken werd de habitatkeuze van cheeta’s in relatie met prooidieren vastgelegd.

Lennart Suselbeek van →Wildlife Monitoring Solutions legt uit over verschillende merken en modellen van cameravallen die bij hem te koop zijn.

In de namiddag gaf onze dagvoorzitter Maurice La Haye van de Zoogdiervereniging een lezing over zijn onderzoek bij Alterra/WUR naar de hamster (‘Korenwolf’) in Limburg. Met behulp van een ‘hamstercam’ in een langwerpige doos (“motorzaag” zoals Maurice het mooi noemde) werden een reeks van jonge en ouderdieren vastgelegd (soms een hele familie), en waarmee ook het gewicht van de hamsters kon worden vastgelegd. Daaruit kwam een bijzonder en nog niet goed verklaarbaar verschijnsel naar voren, namelijk dat de groei van hamsters in het leefgebied in Limburg stijler verliep dan die in gevangenschap.

Cameravallen krijgen een steeds bredere toepassing, zoals hier bij onderzoek naar het nestsucces van een buizerdpaar. Zie verder beneden over wat er nog meer werd vastgelegd. Met dank aan Aaldrik Pot en Willem van Manen.

Jeroen Mos van de Werkgroep Kleine Marterachtigen en ingenieursburo Econsultancy sloot de lezingensessie af met een boeiend verhaal over het gebruik van een cameravaldoos of zogenaamde Mostela, voor het steekproefsgewijs vastleggen van Wezelachtigen (wezel en hermelijn); → zie ook dit artikel. Het sterke vermoeden bestaat dat deze kleine roofdieren door diverse milieu-invloeden sterk achteruitgaan in Europa en meer aandacht verdienen. De Mostela biedt een beproefde mogelijkheid om Wezelachtigen te inventariseren en langer te volgen in relatie tot milieufactoren die op deze dieren van invloed kunnen zijn, maar nog helemaal niet goed zijn onderzocht.

Deze dag biedt mogelijk een basis voor het verder organiseren van een netwerk voor faunaonderzoek met cameravallen door professionele onderzoekers en citizen scientists, binnen de traditie van natuuronderzoek zoals we dat in Nederland kennen. Het opzetten van een website voor de invoer van gegevens uit en als informatiebaken voor gestandaardiseerd zoogdierinventarisatie en –monitoring met cameravallen staat mogelijk in het vooruitzicht. Een goed voorbeeld van een soortgelijk initiatief wordt momenteel in Noord Amerika georganiseerd en heet emammal.

Met dank aan alle sprekers en deelnemers, en de Zoogdiervereniging voor uitstekende hosting en mede organisatie van deze dag!

Een boommarter bezoekt het buizerdnest. Cameravallen leggen in ruimte en tijd veel aspecten van dieren bloot die voorheen onbekend waren of moeilijk waren vast te leggen. Met dank aan Aaldrik Pot en Willem van Manen.